سنگ صفرا؛ علائم، عوامل خطر و پیشگیری - مجله سفرنامه مالزی

سنگ های صفراوی سنگ ها یا توده هایی هستند که با سخت شدن بعضی مواد در کیسه صفرا یا مجرای صفراوی ایجاد می شوند. بعضی از مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا می توانند به یک سنگ عظیم و یا چند سنگ کوچک جامد تبدیل شوند.

طبق تحقیقات اجرا شده به نظر می رسد که حدودا 20 میلیون آمریکایی با سنگ های کیسه صفرا زندگی می نمایند همچنین نشان داده شده است که میزان شیوع این بیماری در جوامع توسعه یافته به 10 درصد و حتی بیتشر رسیده است.

سنگ کیسه صفرا چگونه بوجود می آید؟ چه نشانه هایی دارد؟ چه درمان هایی بکار گرفته می گردد؟ همه این ها سوالاتی هستند که در این مقاله به آن ها پاسخ داده می گردد.

نشانه های ابتلا به سنگ های صفراوی چیست؟

بیشتر افراد مبتلا به سنگ صفرا اصلاً علائمی ندارند. به این دلیل که سنگ ها در کیسه صفرا می مانند و مسئله ای ایجاد نمی نمایند. با این حال، گاهی اوقات، سنگ کیسه صفرا ممکن است منجر به کولسیستیت یا التهاب کیسه صفرا گردد.

علامت اصلی آن دردی است که به طور ناگهانی بروز نموده و به سرعت بدتر می گردد. این درد می تواند در سمت راست بدن، درست زیر دنده ها، بین شانه ها یا روی شانه راست احساس گردد.

علائم دیگر عبارتند از:

کمر درد

حالت تهوع

تعریق

بی قراری

درمان سنگ های کیسه صفرا چگونه است؟

سنگ های کیسه صفرا زمانی درمان می شوند که باعث التهاب این بافت، انسداد مجرای صفراوی و یا انتقال این سنگ ها به روده شوند.

کولسیستکتومی (Cholecystectomy) به معنای برداشتن کیسه صفرا به وسیله جراحی است. این عمل معمولاً با جراحی یک سوراخ کوچک روی شکم ایجاد می گردد. این نوع از جراحی برای 10 درصد از افرادی که احتیاج به کولسیستکتومی دارند امکان پذیر نیست. در عوض آن ها جراحی باز خواهند کرد.

با کولسیستکتومی باز، یک شکاف عظیم در شکم ایجاد می گردد. افرادی که تحت عمل جراحی باز قرار می گیرند، به مدت طولانی تری در بیمارستان و زمان بهبودی احتیاج دارند. اگر کیسه صفرا به شدت ملتهب شده باشد، به جراحی باز احتیاج خواهد بود.

برای تعداد زیادی از کسانی که تحت عمل جراحی کولیسیستکتومی قرار می گیرند، سنگ های صفراوی در طی یک سال دوباره برمی گردند. برای یاری به پیشگیری از این بیماری، به بسیاری از افراد مبتلا به سنگ صفرا اسید اورسودسیدئوکسیولیک که از اسید ها و مواد موجود در صفرا است داده می گردد.

این ماده محتوای کلسترول موجود در صفرا را کاهش می دهد و احتمال تشکیل مجدد سنگ را کم می نماید.

اگر سنگ کیسه صفرا از کلسترول ساخته شده باشد، گاهی اوقات می تواند به آرامی با اسید اورسودئوکسیکولیک حل گردد. این نوع درمان، معروف به انحلال درمانی، ممکن است 2 سال طول بکشد تا موثر واقع گردد. به اندازه جراحی موثر نیست، اما گاهی اوقات تنها گزینه برای افرادی است که نمی توانند بیهوشی عمومی داشته باشند.

هنگامی که فردی با سنگ های صفراوی نتواند جراحی یا اسید اورسودئوکسیکولیک انجام دهد، ممکن است تحت عمل جراحی کلانژیوپانکراتولوگ آندوسکوپیک رتروگراد (ERCP) قرار گیرد که به بی حسی موضعی احتیاج دارد. یک دوربین انعطاف پذیر فیبر نوری یا آندوسکوپ، به وسیله دهان وارد دستگاه گوارش شده و به کیسه صفرا وارد می گردد. با این وسیله، دهانه مجرای صفراوی را باز می نماید. سپس سنگ ها برداشته شده یا رها می شوند تا به روده منتقل شوند.

نوع دیگری از درمان استفاده از امواج است. امواج شوک اولتراسونیک به سمت سنگ کیسه صفرا نشانه رفته و آن ها را از هم می پاشد. اگر سنگ صفرا به اندازه کافی کوچک گردد، می تواند با اطمینان از مدفوع عبور کند. این نوع درمان غیر معمول است و فقط در صورت وجود تعداد کمی سنگ صفراوی استفاده می گردد.

بیشتر بخوانید

• علائم و درمان طبیعی سنگ کلیه
• در رابطه با سنگ های مثانه چه می دانید؟
• 5 نشانه سنگ کلیه که باید بشناسید

تشخیص سنگ های صفراوی چگونه انجام می گردد؟

در بسیاری از موارد، هنگامی که فردی تحت شرایط دیگری تحت درمان قرار می گیرد، سنگ صفرا به طور تصادفی کشف می گردد. پزشک ممکن است پس از آزمایش کلسترول، اسکن اولتراسوند، آزمایش خون یا حتی اشعه ایکس، به سنگ صفرا مشکوک گردد.

برای یافتن علائم عفونت، انسداد، پانکراتیت یا زردی ممکن است از آزمایش خون استفاده گردد.

در مواردی یک رنگ مخصوص به جریان خون تزریق می گردد تا در مجاری صفراوی یا کیسه صفرا متمرکز گردد. رنگ در اشعه X نمایان می گردد. از ERCP همچنین برای معین و از بین بردن سنگ ها در مجرای صفرا استفاده می گردد.

سپس پزشک می تواند با آنالیز اشعه ایکس، اختلالات احتمالی کیسه صفرا یا مجاری صفراوی مانند پانکراتیت، سرطان لوزالمعده یا سنگ صفرا را شناسایی کند. اشعه ایکس به پزشک نشان می دهد که آیا رنگ به کبد، مجاری صفراوی، روده ها و کیسه صفرا رسیده است یا خیر.

اگر رنگ به یکی از این مناطق منتقل نگردد، به طور کلی به این معنی است که سنگ صفرا باعث انسداد شده است. یک متخصص برداشت بهتری از محل قرارگیری سنگ صفرا خواهد داشت.

رژیم غذایی برای درمان و پیشگیری سنگ های صفراوی چیست؟

قبل تر ها تصور بر این بود که افرادی که سنگ صفرا دارند و به زودی باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند، رژیم های با مقادیر بسیار کم چربی باید دریافت نمایند. اما اخیرا ثابت شده است که کاهش وزن های ناگهانی باعث ایجاد سنگ های صفراوی خواهد شد.

امروزه رژیم غذایی متعادل همراه با وعده های غذایی منظم توصیه می گردد. این موارد شاید به درمان کامل سنگ منتهی نگردد، اما می تواند تا مقادیر زیادی درد ها و علائم ناشی از سنگ را کاهش دهد.

تصور می گردد کلسترول در تشکیل سنگ صفرا نقش دارد. اجتناب از غذا های سرشار از چربی های اشباع، مانند کره، پنیر های پر چرب، کیک و بیسکویت می تواند به کاهش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا یاری کند.

علل ایجاد سنگ های صفراوی چیست؟

سنگ های صفراوی ممکن است در صورت عدم تعادل مواد شیمیایی در کیسه صفرا مانند کلسترول، بیلی روبینات کلسیم و کربنات کلسیم تشکیل گردد.

دو نوع اصلی از سنگ صفرا وجود دارد:

سنگ های صفراوی کلسترول: در صورت وجود کلسترول بیش از حد در صفرا، این مواد ممکن است باعث ایجاد سنگ شوند.

سنگ های صفراوی رنگدانه ای: این مواد زمانی تشکیل می شوند که صفرا بیش از حد بیلی روبین داشته باشد. این بیماری بیشتر در بین افراد مبتلا به بیماری های کبدی، مجاری صفراوی آلوده یا اختلالات خونی مانند کم خونی سلول داسی شکل دیده می گردد.

با این حال، ما می دانیم که سنگ صفرا بیشتر در بین افراد مبتلا به چاقی، به ویژه خانم ها دیده می گردد.

سایر فاکتور هایی که افراد را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می دهد عبارتند از:

 زنانی که باردار بوده اند

 داشتن سابقه خانوادگی

 افرادی که اخیراً وزن زیادی از دست داده اند.

 زنانی که از دارو های ضد بارداری خوراکی استفاده می نمایند.

 بی تحرک بودن

 زنانی که تحت درمان با استروژن با دوز بالا قرار دارند.

 یک مطالعه نشان داد که یک نوع ژن به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می دهد.

 افرادی که مصرف چربی در رژیم غذایی آن ها زیاد است.

 افراد بالای 60 سال

 افرادی که دارو های کاهش دهنده کلسترول به نام استاتین مصرف می نمایند.

 افراد دیابتی

کبد، جای خالی صفرا را پر می نماید!

فرد می تواند بدون کیسه صفرا زنده بماند. کبد به اندازه کافی می تواند صفرا فراوری کند تا یک رژیم طبیعی یا پر چربی را هضم کند. اگر کیسه صفرا فردی برداشته گردد، صفرا به وسیله مجاری کبدی به روده کوچک از کبد می رسد و دیگر در کیسه صفرا ذخیره ای وجود نخواهد داشت.

تعداد کمی از افرادی که کیسه صفرا را برداشته اند برای مدتی مدفوع نرمتر و مکرر دارند، زیرا صفرای آن ها بیشتر در روده کوچک جریان می یابد.

علائم و عوارض زیر می تواند همراه با سنگ های صفراوی باشند:

قولنج صفراوی: وقتی سنگی در دهانه کیسه صفرا گیر نموده باشد و از آن عبور نکند، انقباض کیسه صفرا ممکن است درد شدیدی ایجاد کند. وقتی این اتفاق می افتد، فرد ممکن است یک شرایط دردناک به نام کولیک صفراوی را تجربه کند.

درد در قسمت فوقانی شکم احساس می گردد، اما می تواند در مرکز یا سمت راست شکم نیز وجود داشته باشد. درد حدوداً یک ساعت پس از غذا خوردن بیشتر مشاهده می گردد، خصوصاً اگر فردی وعده غذایی پرچربی داشته باشد، درد مداوم خواهد بود و چند ساعت طول می کشد تا فروکش کند. بعضی از افراد به مدت 24 ساعت درد بدون وقفه را تجربه می نمایند، در حالی که بعضی دیگر ممکن است درد های موجی را احساس نمایند.

عفونت: اگر سنگ های صفراوی باعث عفونت کیسه صفرا شده باشد، ممکن است فرد مبتلا تب داشته باشد و یا دچار لرز گردد. در بیشتر موارد عفونت سنگ صفرا افراد برای برداشتن سنگ صفرا در بیمارستان بستری می شوند.

زردی: اگر سنگ صفرا از کیسه صفرا خارج گردد و در مجرای صفرا گیر کند، ممکن است جلوی صفرا به روده را بگیرد. سپس صفرا به داخل خون نفوذ نموده و باعث ایجاد علائم زردی می گردد.

پانکراتیت: اگر یک سنگ صفراوی کوچک از مجرای صفرا عبور نموده و مجرای لوزالمعده را مسدود کند و باعث ریفلاکس مایعات و صفرا به مجرا گردد، فرد ممکن است به پانکراتیت مبتلا گردد.

جلوگیری از ایجاد سنگ های صفراوی

بعضی از عواملی که خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می دهند، از جمله سن، جنس و نژاد، قابل تغییر نیستند.

با این حال، ممکن است پیروی از رژیم گیاهخواری خطر ابتلا به سنگ صفرا را کاهش دهد. در مقایسه با افرادی که گوشت می خورند، خطر ابتلا به سنگ صفرا در افراد گیاهخوار به طور قابل توجهی کمتر است.

بسیاری از متخصصان می گویند که یک رژیم غذایی کم چربی و سرشار از میوه و سبزیجات، می تواند به محافظت از افراد در برابر سنگ کیسه صفرا یاری کند.

کنترل وزن بدن همچنین ممکن است به جلوگیری از تشکیل سنگ صفرا یاری کند. با این حال، رژیم-های خودسرانه و کاهش سریع وزن، خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می دهد.

References:

medicalnewstoday.com

verywellhealth.com

منبع: فرارو