خاطره سفره های مهربانی در ماه رمضان - مجله سفرنامه مالزی

در آن ایام سفره های افطاری ساده و بی تکلف در کوچه ها و خیابان ها پهن می شود و پذیرایی از روزه داران به ساده ترین شکل ممکن و با شور خاصی انجام می شود. در این میان هستند افرادی که براساس یک سنت قدیمی با مراجعه به نانوایی ها و پرداخت هزینه پخت یک یا چند تنور نان، اقدام به توزیع نان صلواتی در میان روزه داران می کنند.

آش تا لحظه ای دیگر می رسد

3 پیرمرد سپیدموی همسن و سال روی صندلی های پلاستیکی جلوی در مغازه ای که کرکره آن نیمه باز است، دور هم نشسته اند و در حال صحبت کردن و خندیدن سبزی پاک می کنند. ترب های قرمز جدای از دیگر سبزی ها در لگنی قرمزرنگ ریخته می شوند. یکی از پیرمردها هم پیازچه ها را داخل لگنی سفیدرنگ می ریزد. حاج یاور همانطور که آشغال های ریحان ها را جدا می کند، با سرش به داخل پارکینگ خانه بغلی اشاره می کند و می گوید:

فکر نکنی فقط همین سبزی خوردن خالی برای افطار است، تا یک ساعت دیگر نان هایی که به نانوایی برای افطار سفارش داده ایم آماده می شود و چند نفر به کمکمان می آیند، خانم ها هم داخل خانه سبزی ها را می شویند و پنیر -و برخی روزها اگر هزینه خرید خرما را داشته باشیم- خرما هم به سفره مان اضافه می شود.

حاج یاور بعد از اینکه برای افطار امشب دعوتم می کند، می گوید: امشب آش شله قلمکار هم داریم، آش را از دیشب بار گذاشته ایم و تا دو، سه ساعت دیگر که افطار می شود، حسابی جا می افتد، آش امشب مان را یکی از خیرین تقبل کرده و مابقی مایحتاج سفره افطار را مردم تقبل کرده اند.

سبد سبزی ها که پر می شود یاسین برای بردن سبدها به داخل خانه و خالی کردن شان می آید. حاج یاور به یاسین اشاره می کند و می گوید: یاسین، نوه دختری ام 15ساله است، این سفره بیشتر از دو برابر سن یاسین عمر دارد، اما از اول اینطور نبود. الان درست است که گرانی زیاد شده اما مردم بیشتر به کمک هم می آیند.

شانس شما امشب آش شله قلمکار داریم، شب های دیگر اگر وسعمان برسد آش رشته یا سوپ جو هم می پزیم اگر هم نتوانیم با همین نان و پنیر و سبزی و چای از روزه داران پذیرایی می کنیم.

حاج یاور ادامه می دهد: بیشتر هزینه افطاری را مردم تقبل می کنند، من فقط پارکینگ و خانه ام را در اختیارشان می گذارم تا راحت تر باشند. وگرنه با این وضعیت اقتصادی و گران شدن همه چیز، اگر کمک های مردمی نبود نمی توانستیم افطاری بدهیم.

راهکاری برای کم کردن هزینه ها

چند جوان در ضلع شرقی بلوار ابوذر مشغول پهن کردن فرش هایی هستند که روی گاری چیده شده اند، فرش ها که یکی یکی در امتداد هم پهن می شود و عباس شروع به جارو کردنشان می کند، علیرضا و حسین چند مانع کله قندی نارنجی را در جلوی فرش ها کنار خیابان قرار دادند تا هشداری برای راکبان موتور و معدود خودروهای عبوری باشد.

آن طرف تر 3 پسربچه بر سر اینکه کدامشان سفره های یکبار مصرف را پهن کنند با هم جر و بحثشان شده بود که حسین با رفتن به سمتشان مانع از بالا دریافت دعوا شد و خاتمه با کمی صحبت تصمیم بر این شد تا امیر و مصطفی سفره پهن کنند و هانی مسئول چیدن سبزی و پنیرها روی سفره باشد.

برخلاف بسکمک از سفره های افطاری که پهن می شود خبری از لیوان و ظروف یکبار مصرف نیست، سبزی ها داخل سبدهای پلاستیکی و خرما و پنیر هم داخل بشقاب های ملامین چیده شده اند، تنها وسیله یکبار مصرفی که هر شب استفاده می شود، سفره است و مابقی وسایل از لیوان و چاقو و ظرف و ظروف مورد نیاز از ملامین و استیل است. حاج رضا اربابی که از قدیمی های محله است، می گوید:

قدیم ها که وسایل یکبار مصرف نبود چکار می کردیم؛ همین ظرف و ظروف ها بود، پلاستیک کمتر بود و سالم تر بودیم. ما هم تصمیم گرفته ایم از همان وسایلی که سال ها در هیئت هایمان استفاده می کردیم، استفاده کنیم، به غیراز سفره، تمام وسایلمان قابلیت استفاده دارد. اینطوری هزینه هایمان هم کمتر می شود.

حاج رضا می گوید: این سفره سال های سال است که با کمک اهالی محل پهن می شود، همه اهالی در ثواب این نذری شریکند. ما سعی می کنیم سفره های افطاری مان بی تکلف و ساده باشد، تا 2 سال قبل برخی روزها حلیم و آش شله قلمکار هم داشتیم، شب های احیا هم حتما غذا می پختیم اما امسال تصمیم گرفتیم به جای اینکه به دلیل گرانی ها سفره افطار را جمع کنیم، با کم کردن هزینه ها و ساده تر کردن سفره، باز هم به مردم افطاری بدهیم و با همین نان و پنیر و سبزی و چای از مردم و رهگذران پذیرایی کنیم.

با این وضعیت اقتصادی اگر بخواهیم تجملاتی باشیم کم کم باید قید سفره های افطار دسته جمعی را بزنیم. اینطور اما به هیچ کسی فشار نمی آید و همه می دانند حتی با کمترین هزینه هم می توانند در ثواب افطاری دادن شریک باشند.

افطار در کنار خیابان

غروب آفتاب که نزدیک می شود، کم کم میزهایی که از صبح کنار خیابان زیر آفتاب خالی رها شده بودند، رنگ و لعابی به خود می گیرند. سفره های یکبار مصرف روی میزهای کوچک و بزرگ پهن می شود و کم کم سر و کله افرادی که نذر کرده اند تا همزمان با اذان مغرب افطار ساده ای را به رهگذران بدهند پیدا می شود. لیوان های یکبار مصرف روی سینی های رویی چیده می شود.

آب سماور برقی کم کم به نقطه جوش نزدیک می شود و پسر جوان چهارشانه ای که تی شرت آبی رنگی پوشیده، چای دم می کند تا در دقایق مانده به اذان چای آلبالویی رنگ شیرین کام روزه داران را شیرین کند. چند دقیقه مانده به اذان دو جوان دیگر پشت میز می آیند و خرماها را کنار سینی می گذارند و دو نفری شروع به ریختن چای در لیوان ها می کنند. صدای اذان که در خیابان می پیچد محمد سینی چای به دست، به رهگذران و خودروهای عبوری چای و خرما تعارف می کند تا روزه شان را باز کنند.

امسال سومین رمضانی است که محمد به همراه دوستانش با گذاشتن یک میز کوچک در کنار خیابان افطاری ساده را برای رهگذران فراهم می کنند. در 3 سال گذشته، چای شیرین، خرما، گاهی اوقات شیرینی و برخی شب ها نان و پنیر هم به این سفره ساده اضافه می شد. محمود می گوید: 3 سال قبل با دوستانم تصمیم گرفتیم سفره ساده ای را هنگام افطار روبه روی مغازه مان بر پا کنیم.

تا پارسال در کنار چای شیرین و خرما، هر شب نان و پنیر و گردو و سبزی هم داشتیم، برخی روزها هم مادرهای مان مقداری شله زرد می پختند و موقع افطار پخش می کردیم. امسال اما قیمت گردو، زعفران، برنج و خلال بادام آنقدر گران شده که تا امروز نتوانسته ایم شله زرد بپزیم یا گردو بخریم. با این حال ترجیح دادیم با همین چای، خرما، نان و پنیر روزه روزه داران را باز کنیم. فتاح، دوست محمود درحالی که چای شیرین شده را داخل لیوان های کاغذی می ریزد، می گوید: گران شدن اقلام اساسی باعث نشده تا سفره افطاری ما و خیلی های دیگر که دوست دارند افطاری بدهند، جمع شود. بالاخره با همین یک لیوان چای شیرین هم می توان افطاری داد و ثوابش را برد.

خیرین بی نام و نشان

بیرون مغازه رنگ فروشی، سماور بزرگی که رویش کاغذی چسبانده و نوشته شده: چای شیرین صلواتی در کنار لیوان های کاغذی پای هر روزه داری را سست می کند، محمدرضا صادقی اگر چه نمی خواهد در مورد ثوابی که انجام می دهد، صحبتی کند، اما با وجود این در جملاتی کوتاه می گوید: تنها کاری که از دستمان بر می آید این است که چند لیوان چای صلواتی به مردم بدهیم. با این وضعیت اقتصادی که در این یکی، دو سال گریبانگیرمان شده وسعمان بیشتر از این نمی رسد.

بشقاب های یکبار مصرف کوچک خرما که با سلفون پوشانده شده اند روی میز در گوشه سوپر مارکت خیابان 17شهریور جنوبی روی هم چیده شده اند، گوشه دیگر میز، بسته های نان روی همدیگر چیده شده اند و کاغذ بزرگی روی دیوار چسبانده شده که خبر از صلواتی بودن نان ها و خرماها می دهد. عزتی، صاحب سوپر مارکت می گوید:

امسال قیمت خرما خیلی زیاد شده، تعداد زیادی از مردم مخصوصا در این محله ها نمی توانند برای ماه رمضان خرما بخرند، یکی از خیرین که هر سال برای ماه رمضان نذر دارد امسال این خرماها و نان ها را بسته بندی شده برایمان آورد تا هر کس که وسعش به خرید این اقلام نمی رسد بتواند از آنها استفاده کند. عزتی می گوید: اگر چه گرانی ها کمر مردم کم درآمد را شکسته اما هنوز هم هستند افرادی که با وجود گرانی ها به فکر نیازمندان باشند و آنها را در این روزهای سخت از یاد نبرند.

افطار در حاشیه خیابان

در حاشیه میدان شوش میز بزرگی جلوی یک چادر برزنتی بزرگ بر پا شده، داخل چادر 3 دیگ روی اجاق گاز است که بخار زیادی از آن خارج می شود، بوی آش رشته در دقایق نزدیک افطار هوش از سر رهگذران می برد، کاسه های یکبار مصرف سفید کم کم با آش رشته داغ پر می شوند. غیراز مردم پیاده ای که حالا در حال باز کردن روزه و خوردن آش کنار پیاده رو و اطراف میز هستند، کم کم راکبان موتورسوار هم به بقیه مردم اضافه می شوند و همانطور که روی موتور نشسته اند آش می خورند، محمدصادق یک سینی بزرگ پر از کاسه آش را در دست می گیرد و به سمت خودروهای عبوری می رود.

با ترمز زدن خودروهای عبوری برای دریافت آش، کم کم ترافیک اطراف میدان زیاد می شود اما کمتر کسی به ترافیک اعتراض می کند. محمد صادق می گوید: پدرم سال های سال بر اساس نذری که داشت در ماه مبارک رمضان به مردم افطاری می داد، سال های اول، مادرم در خانه آش می پخت و ما بچه ها آش را به در خانه همسایه ها می بردیم، بعد از چند سال مادرم تصمیم گرفت تا نذری هر ساله اش را برای مردم عبوری که در هنگام افطار به خانه هایشان نرسیده اند پخش کند،

برای همین سال هاست که آش افطاری را بین مردم پخش می کنیم. چند سالی هم می شود که کم کم خود مردم برای پختن آش کمکمان می کنند و علاوه بر همان مقدار آشی که هر سال می پزیم مردم هم برخی مواد اولیه اش را برایمان می آورند و حالا دو سالی می شود که یک قابلمه کوچک آش تبدیل به 3 دیگ بزرگ شده که با آن روزه داران عبوری افطار می کنند. محمدصادق درحالی که روی زمین خم می شود تا کاسه های خالی آش را از کف خیابان جمع کند، می گوید: امسال واقعا قیمت حبوبات و دیگر ملزومات آش به نسبت سال های قبل گران شده اما هر طور شده نذری امسال را هم با کمک مردم ادا کردیم، برای سال بعد هم خدا بزرگ است.